Yaşam Koçluğu

Genellikle kişisel koçluk veya basitçe “koçluk” olarak adlandırılan yaşam koçluğu, eğitimli bir profesyonelin (koç) size (danışan) yardımcı olduğu, kişisel yaşam hedeflerinize ulaşmanız için bire bir, iş birliğine dayalı bir süreçtir. Bu hedefler hemen hemen her şeyi içerebilir. Daha fazla özgüven, kilo kaybı, kariyer değişikliği, daha iyi ilişkiler, olumsuz düşüncelerden çıkmak, sınır koymak ve daha fazlası…

Mümkün olan her yaştan, geçmişten ve meslekten insanlar koçluk alır, ancak hepsinin ortak bir noktası vardır: kişisel veya profesyonel yaşamlarında daha fazlasını elde etme arzusu. Hedefleriniz ne olursa olsun, profesyonel koç size motivasyon, sorumluluk ve destek vererek haftadan haftaya odaklanmanızı ve harekete geçmenizi sağlar. Bana göre bir işte yönetici olan herkes koçluk eğitimi alıp, kişisel ve iş hayatında uygulamalıdır.

İnsanların bir koçla çalışmak istediğini bildirmelerinin en yaygın nedenlerinden biri “sıkışmış” olma duygusudur. Sevmedikleri bir işe, doyumsuz – kendinden çok verdikleri bir ilişkiye ya da anlamı ve amacı olmayan bir hayata sıkışıp kalırlar. Bir koçun işi sizi çıkmaza giren sizi oradan çıkartmaktır ve bunu sizi neyin harekete geçirdiğini, nereye gitmek istediğinizi ve oraya ulaşmanın en iyi yolunu bulmanıza yardımcı olmak için tasarlanmış bir dizi araç, teknik ve süreçle yaparlar. Yolculuğunuzun zaman alacağını bilmelisiniz.

Yaşam Koçları için “Antrenör” kelimesinin kullanılması bir tesadüf değildir. Bireysel yaşam koçu temelde bir futbol koçundan veya tenis koçundan farklı değildir. İyi bir spor koçu, hedefinize odaklanmanızı sağlar, geri bildirim sağlar, sinirli olduğunuzda veya olumsuza düştüğünüzde sizi cesaretlendirir ve haftadan haftaya gerçek ilerleme kaydetmek için yeterince zorlandığınızdan ve motive olduğunuzdan emin olur. Aynı şekilde, iyi bir kişisel yaşam koçu, motive olmanıza, odaklanmanıza yardımcı olacak ve kendi başınıza yapabileceğinizden daha kısa sürede daha uzağa gitmenize yardımcı olmak için size nesnel geri bildirimde bulunacaktır.

Geçen gün Yaşam koçu ile çalışmayı düşünen bir kişiden telefon aldık. Geliş amacını, neye ihtiyacı olduğunu bir kenara bırakıp, aklında devamlı beliren şu soruyu sordu: “Bir yaşam koçunun maliyeti nedir?”

Basit cevap şudur: Değişir. Koçluk katılımının ne kadar uzun olduğuna, kaç koçluk seansına ihtiyacınız olduğuna ve koçun saatlik ücretine bağlıdır.

Bir yaşam koçunun size ne kadara mal olacağını daha iyi anlamak için göz önünde bulundurmanız gereken üç şey var:

1. Yaşam Koçu Saatlik Ücretleri Değişiklik Gösterir

Yaşam koçluğu endüstrisi, diğer sağlık modalitelerine kıyasla nispeten yeni olduğu için, yaşam koçluğu eğitimini veren kurumlar, kimlerin kendilerine yaşam koçu diyebileceği veya diyemeyeceği konusunda tam yetkiye sahip değildir. Bu nedenle, sertifika dönemleri boyunca çok az veya hiç ücret talep etmeyecek yeni başlayan koçlara denk gelebilirsiniz, tecrübe edinmek için aslında en iyi yoldur ve ihtiyacı olan kişilere de yardım etmiş olur. Saatte yüzlerce TL talep edecek daha kıdemli koçlar da bulabilirsiniz. Ancak genel olarak bir yaşam koçunun seans ücretini eğitimlerine ve yılların deneyimine dayandırmasını bekleyebilirsiniz. Günün sonunda rakamlar 500 TL ile 5 000 TL arasında değişebilir.

Bazı yaşam koçları belirgin bir aralık tutmaz ki Bireysel Yaşam Koçu Özlem Ertav olarak bende bunlardan biriyim. Düşük gelirli danışanlar ve gerçekten ihtiyacı olanlar için esneklik bırakıyorum.

Ayrıca bir işletme koçunun veya yönetici koçunun saatlik ücretinin bir yaşam koçundan çok daha fazla olabileceğini lütfen unutmayın.

2. Yaşam Koçları Sıklıkla Aylık Paketler Sunar

Tek bir yaşam koçluğu seansından bir miktar fayda elde edebilirsiniz, ancak bir yaşam koçu ile çalışmanın gerçek faydası, hedeflerinize ulaşmayı amaçlayan devam eden bir ilişki aracılığıyla deneyimlenir. Birçok koç, müşterilerini zaman içinde çeşitli şekillerde desteklemek için kapsamlı aylık paketler sunar. Bu her zaman maddi olarak da manevi olarak da daha faydalı olacaktır.

İşte koçların aylık koçluk paketlerine dahil edecekleri bazı tekliflerin listesi:

• Planlanmış bire bir koçluk seansları
• Meditasyonlar
• Size uygun olan kitap
• E-posta ve kısa mesaj desteği
• Oturum arası “ev ödevi”
• Gerektiğinde anında aramalar
• Kişilik değerlendirmeleri ve bilgilendirmeler
• Günlük tutma, hedef izleme

3. Bazı Yaşam Koçları Uzun Vadeli Taahhüt İster

Bir yaşam koçu hayatınızı iyileştirmenize yardımcı olabilir, ancak yine de yapmak istediğiniz değişikliklerin sorumluluğunu almanız gerekir. Bir koç ile çalışacaksınız lakin koç sizin yapmanız gereken şeyleri, sizin için yapmayacak. Bu nedenle, bazı koçlar üç, altı veya 12 aylık bir taahhüt ister. Sizinle çalışmak için zaman ve enerji harcamadan önce, kendinizi geliştirmeye kararlı olduğunuzu bilmek isterler. Bu disiplin içinde olmak, hayatınızı düzene koymak için atabileceğiniz en güçlü ilk adımdır.

Bağlılık düzeyinizi ölçmenin ötesinde, koçluk çalışmanızın uzunluğu ve ortaya çıkan maliyet ayrıca hayatınızda hangi sorunlarla karşı karşıya olduğunuza da bağlıdır. Bazı sorunlar hızla çözülebilir. Bazı konular daha fazla zamana ihtiyaç duyar. İşte size ne kadar süreyle bir koç ile çalışmak isteyebileceğiniz konusunda bir fikir vermek için gerçek hayattan birkaç örnek:

“Özer Bey, kısa süre önce bana geldi çünkü bağımsız bir profesyonel olarak yaptığı iş için biraz sorumluluk ve destek arıyordu. Bazı aile sorunları ortaya çıkmıştı ve çoğu gün evden çalıştığı için motive olmayı ve işine odaklanmakta zorlanıyordu. Yapması gereken işlerin teslim tarihleri ​​yaklaşana kadar, o durumun içinde olduğunu fark etmiyor ve kendini zaman kaybederken buluyordu. Tüm bu erteleme durumları, strese ve gelir kaybına neden oluyordu.

Özer Bey, daha önce iyi çalışma alışkanlıklarına sahip olduğundan, yeni rutinler oluşturmasına ve aile sorunlarıyla daha yapıcı bir şekilde başa çıkmasına yardımcı olacak birine ihtiyacı olduğunu biliyordu. İki ay içinde üretkenliği düzeldi ve geliri %30 arttı.”

“Sevgi Hanım, boşandıktan kısa bir süre sonra bana geldi. 12 seans gibi bir süre kendisiyle çalıştık, çünkü hayatında düzelmesini istediği durumlar, dolaylı yollardan geçiyordu. İlk başta, ayrılığın duygusal kargaşasında destek ve teşvik için, ardından da boşandıktan sonraki hayatını yeniden inşa etmek için birlikte çalıştık. Eski eşiyle nasıl iletişim kuracağını, çocuklarla nasıl başa çıkacağını, finansal bağımsızlık kazanmayı ve daha fazlasını öğrenmek için muhteşem bir ilerleme kaydetti.”

Bazı durumlarda, danışanlar 3 veya 4 hafta içinde harika sonuçlar alırlar. Bazı durumlarda, toplam yaşam değişikliğinin gerçekleşmesi aylar alır. Bu kişinin farkındalığına ve koçun doğru desteği vermesine bağlıdır.

Bu sıkı kampa var mısın?

Bir yaşam koçunun maliyetini düşünürken son bir uyarı sözü;

Diğer her şey gibi, paranızı akıllıca kullanmalısınız, ancak yaşam koçu seçiminizi yalnızca maliyete dayandırmayın. Size uygun, sizi hayatınızda ileriye taşıyacak eğitim ve deneyime sahip bir koç bulduğunuzdan emin olun. Sonrasında hayatınızın nasıl değişip dönüştüğünü izleyin. Emin olun yaşam koçuyla çalıştığınızda ve sonunda geldiğiniz noktayı gördüğünüzde yatırdığınız paraya değdiğini göreceksiniz.

Yaşam koçluğunu derinlemesine bilmiyorsanız. Seçim yapmakta zorlanacağınızı düşünüyor olabilirsiniz lakin zorlanmadan birkaç ipucu ile bu seçimi rahatlıkla yapabilirsiniz.

1. İhtiyaç Duyduğunuz Alanda Uzmanlaşmış Bir Yaşam Koçu Bulun

Çoğu insan, hayatında bir şeyler yolunda gitmediğinde bir yaşam koçu ile çalışmaya karar verir. Hayatınızın anlamı ve amacı eksik olabilir, kariyer yolunuz doğru yönde ilerlemiyor olabilir veya belki de dikkatinizi toplamak daha disiplinli olmak için yardım isteyebilirsiniz. Durum ne olursa olsun, geliştirmek istediğiniz konuda uzmanlaşmış bir yaşam koçu ile çalışın.

2. “Sizi anlayan” Bir Yaşam Koçu Seçin

Bir yaşam koçu seçmek kişisel bir meseledir. Hayatınızın en önemli olaylarını veya ruhunuzu iyileştirmek için yardım arıyorsunuz. Arabanın yağını değiştirmek için benzinliğe gitmiyorsunuz ya da yeni bir çift ayakkabı almıyorsunuz. Çalışacağınız koçun sizi anlaması olmazsa olmazlardandır.

Bir yaşam koçunu seçtiğinizde, yüzeysel izlenimin ötesine bakmanız gerekir. Seçtiğiniz yaşam koçunun sosyal medya hesaplarından veya web sitesinden bu bilgileri edinebilirsiniz.

Ek olarak, en az iki veya üç yaşam koçuyla konuşun. Bazı koçlar ilk görüşmeyi telefon üzerinden yapar, alanı belirler, yardımcı olup olamayacağına dair ortak noktada buluşulur ve görüşme gerçekleşir. Tüm bunlardan sonra size uygun olanı seçin. Nasıl anlarım derseniz birkaç ipucu daha;

• Sizin durumunuzla ilgili ne biliyor?
• Amaçlarınızın ne olduğunu anlıyor mu?
• Değişim ve dönüşümünüz için farklı yöntemler kullanıyor mu?
• İlerlemenizde size yardımcı olabileceği konular konusunda size güven verdi mi?

3. Bir Koç Seçin veya Seçmeyin

Yaşam koçu bulmak ve onla yüz yüze görüşmek güven ve yakınlık oluşturmaya yardımcı olabilir, ancak bu kesinlikle gerekli değildir.

Pek çok insan, diş hekimi, doktor veya masaj terapisti aradıkları gibi bir yaşam koçu arar ve bunların hepsi yüz yüze görüşme gerektiren hizmetlerdir. Yaşam koçluğu farklıdır, çünkü yaşam koçunun fiziksel varlığında olmanızı gerektirmeyen, konuşmaya dayalı bir hizmettir. Hiçbir yaşam koçu dişlerinize bakmaz, tansiyonunuzu ölçmez veya şekerinize bakmaz.

Yaşam koçluğunun yaklaşık %70’i telefonda veya görüntülü sohbette yapılır. Hatta bazı durumlarda isteğe göre yaşam koçları seanslarını danışanlarla telefon üzerinden yürütür. Hatta işin ilginç yanı karşılaştığım bazı durumlarda birçok danışanım, alışma aşamasında veya kendisi rahatlayana kadar telefonla konuşmayı tercih ettiklerini söyledi.

Birlikte yol alacağınız yaşam koçunun nerede olduğunun önemi yoktur. Sırf size yakın yerlerde diye seçim yapmayın. İhtiyaç duyduğunuz alanda uzmanlaştığından, uygun donanıma sahip olduğundan emin olun. Günümüzde artık herkes herkese bir telefon kadar uzak.

4. Bütçenize Uyan Bir Yaşam Koçu Seçin

Bir yaşam koçu ile çalışmak, gelecekteki başarılarını ve refah hayat sürebilmeniz için bir yatırımdır, ancak maddi olarak zorda kalmayı da istemezsiniz. Bütçeniz dahilinde ücretler sunan yaşam koçunu seçin. Koçluk seanslarının ne kadar süreceğini mutlaka sorun, katılımının ne kadar süreceğinin yanı sıra oranları da sorduğunuzdan emin olun.

Bir yaşam koçu ile çalışmakla ilgileniyorsunuz. Harika! Bir yaşam koçu ile çalışmanın maliyeti, yaşam koçunun size nasıl yardımcı olabileceği ve doğru yaşam koçunu nasıl seçeceğiniz konusunda bir fikriniz olabilir, ancak koçluk sürecinin tam olarak nasıl işlediği konusunda net olmayabilirsiniz.

Terapi gibi, koçluk süreci de o koçun eğitimine ve geçmişine bağlı olarak değişecektir, ancak koçunuza güvenin.

Koçluk tipik olarak siz ve yaşam koçunuz arasında bir dizi bire bir seanslardan oluşur ve genellikle her biri 45 ila 60 dakika sürer. Bazı danışanlar yaşam koçlarıyla haftada bir kez görüşürler, ancak bazı danışanların ihtiyaçlarına bağlı olarak iki haftada bir hatta ayda bir görüşürler. Siz ve koç, koçluk çalışmasına başlamadan önce sizin için en iyisinin ne olduğu konusunda anlaşacaksınız ve program nasıl ayarlanması gerekiyorsa o şekilde ayarlanacaktır.

Birinci ve ikinci seansta, koçunuz genellikle hedeflerinizi anlayacak ve yaşam koçluğu yoluyla elde etmeyi umduğunuz şeyi belirleyecek ve hangi uygulamaların kullanılacağını belirleyecektir. Henüz hedefleriniz konusunda net değilseniz, sorun değil! Yaşam koçları, size doğru soruları sormak ve sizin için gerçekten önemli olan şeyleri çözmenize yardımcı olmak için söylediklerinizi (ve söylemediklerinizi) aktif olarak dinlemek üzere eğitilmiştir. Yaşam koçları aktif dinleme becerilerini değerlendirmelerle birlikte kullandıklarında, genellikle en derin arzularınızı ortaya çıkarabilirler ve doğru hedefleri gün ışığına çıkarırlar.

Çoğu zaman koçlar, hayatınızın hangi alanlarının çalışmaya ihtiyaç duyduğunuza öncelik vermek için harika bir değerlendirme olan Hayat Çarkı’nı doldurmanızı isteyecektir. Güçlü yönlerinizi, değerlerinizi ve size anlam ve amaç veren şeyleri belirlemek için diğer değerlendirmeleri doldurmanız isteyebilir. Bu ilk oturumların birincil amacı, neyi başarmak istediğiniz konusunda size mutlak bir netlik vermek ve ardından bunu başarmak için kişiselleştirilmiş bir plan geliştirmenize yardımcı olmaktır.

Koçluk için ana hedeflerinizi belirledikten sonra, yaşam koçu şu anda nerede olduğunuzu ve sizi olmak istediğiniz yere götürmek için gereken adımları değerlendirecektir. Koçluk süreci, mevcut durumunuz ile istediğiniz durum arasındaki boşluğu kapatacaktır. Koç bu yolda, yol arkadaşınızdır.

Her seansın sonunda, koçunuz sizden bir sonraki seanstan önce, genellikle ev ödevi olarak adlandırılan belirli görevleri tamamlamayı taahhüt etmenizi isteyecektir. Bunlar genellikle sizin ve koçunuzun büyük hedeflerinize yaklaşmak için yapabileceğiniz en önemli şeyler olarak tanımladığınız belirli eylemlerden oluşacaktır. Koçunuza bağlılık göstererek, yalnızca hedeflerinize ulaşmak için en önemli görevlere odaklanmakla kalmaz, aynı zamanda sürekli olarak takip ettiğinizden emin olmak için sizi sorumlu tutan, destek olan birine de sahip olursunuz. Bağlılık, hesap verebilirlik ve takip, yaşam koçluğu sürecinin en değerli bileşenlerinden bazılarıdır ve bir yaşam koçuyla çalışan insanların yalnız çalıştıklarından çok daha fazla ilerleme kaydetmelerinin büyük bir nedenidir.

Yaygın bir yanılgı, aslında oldukça farklı olmalarına rağmen, koçluğun terapi ile aynı şey olduğudur. Terapi, insanların depresyon veya anksiyete gibi duygusal veya diğer psikolojik rahatsızlıklardan kurtulmalarına yardımcı olmayı amaçlar. Koçluk ise normal, sağlıklı bireylerin artan mutluluk, kilo kaybı, iyileştirilmiş iş-yaşam dengesi gibi kişisel hedeflere ulaşmalarına yardımcı olmayı amaçlar.

Aşağıdaki tablo, koçluk ile terapinin hızlı bir yan yana karşılaştırmasını göstermektedir:

Koçluk	Terapi
Danışan duygusal ve psikolojik olarak sağlıklıdır	Danışan duygusal olarak iyi değil ve iyileşmeye ihtiyacı vardır
Bugüne ve geleceğe odaklanır	Geçmişle başa çıkmaya odaklanır
Hedeflerle hareket etmek ve harekete geçmek ister	Çözülmemiş sorunlar ve duygular tarafından yönlendirilir
Daha yüksek bir işlevsellik düzeyine doğru çalışır	Anlayış ve duygusal iyileşme sağlamak için çalışır
Sonuç odaklıdır ve çözümleri keşfetmeye odaklanır	Sorunların kökünü araştırır ve açıklama sunar
“Nerede olmak isterdin ve oraya nasıl gidebilirsin?” diye sorar.	“Bu sana nasıl hissettirdi?” diye sorar.
Bilgiye göre hareket eder	Bilgileri emer
Telefon, internet veya şahsen yapılır	Ofis ortamında yapılır
Koç ve müşteri çözümler üzerinde iş birliği yapar	Terapist ‘uzman’dır. Terapistin belirlediği yoldan gidilir.

Mutfakta bir sızıntı olduğunda, kim ile çalışmayı tercih edersiniz? Tesisatçı.

Dişiniz ağrıdığında randevu almak için kimi ararsınız? Bir diş doktoru.

Bahsettiğim nokta, koçların çözdüğü problemlerin her zaman bariz olmadığıdır. Örneğin, üst üste pazartesi günü işinizle ilgili sıkıntılı ve bunalmış hissederek işe giderseniz, kimi ararsınız? Anneniz, bir arkadaşınız ya da belki hiç kimseyi aramazsınız.

Öz güven ve olumsuzluklarla mücadele ediyorsanız ve buna rağmen bir terapiste ihtiyacınız olmadığını hissediyorsanız bunun temelinde, sizde “yanlış” bir şey olmadığını biliyorsunuz demektir. Bu durumda ne yaparsınız?

Ya şu an yaptığınız işi değil de sevdiğiniz başka bir iş istiyorsanız, adım atacak esaretiniz yoksa? Okuyamadınız ve okumak istiyorsunuz, ancak ne okumanız gerektiği hakkında hiçbir fikriniz yoksa? Kimden yardım istersiniz?

Verecek cevabınız olmayabilir, ancak yukarıdakilerin tümü için bir yaşam koçunu arayabilirsiniz. Evet, bir yaşam koçu stresli pazartesi sabahı hüzünlerinin üstesinden gelmenize, özgüven oluşturmanıza, kariyer yolunuzu belirlemenize, hayatınızın aşkını bulmanıza, kendi işinizi kurmanıza ve çok daha fazlasına yardımcı olabilir.

Günümüzde Pozitif Psikoloji alanındaki araştırmacılar, insanların nasıl başarılı olduklarını, hayatlarını nasıl iyileştirdiklerini, nasıl daha mutlu olduklarını, daha esnek hale geldiklerini ve yaşamlarında daha fazla nasıl anlam kazandıklarını keşfediyorlar. Bunların hepsi bir yaşam koçuyla çalışmanın sonuçlarıdır.

Yaşam koçları size şu konularda yardımcı olabilir:

• Pazartesi sabahı streslerinin üstesinden gelmek.
• Yeni başlangıçlara adım atarken güvenli atmak.
• İnsanlara karşı güven inşa etmek.
• Sevdiğiniz, gerçekten yapmak istediğiniz işi bulmanız.
• Hedeflerinizi netleştirmek.
• Hedeflerinizden şaşmamak.
• Sizi meşgul eden şeyleri bırakıp, faydalı olanlara yönelmek.
• Daha iyi sosyal ve kişisel ilişkiler kurmak.
• Sınır koymayı öğrenmek.
• Hayatınızın daha anlamlı olmasını sağlamak.
• Hayat amacını geliştirmek.
• Tutkulu olduğunuz şeyler üzerinde çalışmak.
• Yeni hobiler edinmek.
• Ve en önemlisi daha mutlu hissetmek.

Bu sorunlardan herhangi biri size tanıdık geliyorsa doğru yerdesiniz. Bugün bir yaşam koçu ile çalışmaya başlayın ve kişiselleştirilmiş bir koç tavsiyesi alın!

Aslında yaşam koçuyla çalışmaya başlamak, hatta buna karar vermek dahi önemli bir adımdır. Çoğu kişiye destek almasını veya bir koç ile çalışmasının uygun olduğunu söylediğimizde birçok savunma ile karşı karşıya kalırız. “Benim bir şeyim yok” “Ben böyle iyiyim” “benden daha iyi mi bilecek?” “Ben hallederim” gibi. Aslında işte tüm savunmalar “bir şey” olduğunu ve düzelmesi gerektiğinin işaretidir.

Bir yaşam koçu hayalinizin peşinden gitmenize, sizi sorumlu olmaya, vazgeçmek istediğinizde sizi ileriye itmeye destek olur. Çoğu insan gibi iyi maaşlı bir işiniz, başınızın üstünde bir çatınız ve bir arabanız varsa konfor alanınızdan çıkmak istemeyebilirsiniz. Sizi seven ve destekleyen insanlar varsa çevrenizde bunu yapmanız daha kolay olacaktır. Lakin çevrenizde “yapamazsın” “iş kursan ne olur piyasa kötü zaten batarsın” “bu yaştan sonra okumak senin neyine?” “boşansan ne olacak, başında biri olsun” vs vs bunlar çoğalabilir bunları duydukça hevesiniz ve öz güveniniz kırılır. İşte böyle zamanlarda içinde bulunduğunuz konfor alanından çıkıp, hayalleriniz için adım atmak adına bir koçla çalışabilirsiniz. Bazen çevremize kulaklarımızı tıkamak gerekir. Deneyip başaramamış da olabilirsiniz, önemli olan oradan nasıl ders alacağınızdır.
Başkalarının dediklerine kulak asarak kendinize engel olmayın, hayatınızın  hayallerinizi gerçekleştirecek kadar iyi olduğuna inanın. Hayallerinizi rafa kaldırmayın. Bulunduğunuz alandan çıkmak veya yeni şeylere başlamak korkutucu görünse bile, bir koç ile çalışarak sizi hayallerinize götüren yolda beraber yürüyebilirsiniz.
Birçok danışanım hayallerinden vazgeçseydi ve pes etseydi bu blog yazısı olmazdı ve bugün burada, bu kelimeleri okurken, kendi hayalinizin peşinden koşmaktan birkaç dakika uzakta olmazdınız.

Kısacası: Hiçbir bilgi istemezler. Yani yasal olarak herhangi bir bilgiye ihtiyaçları yoktur. İç dünyanız, istedikleriniz ve hedefleriniz ile ilgilenirler.

Sizden detaylı bilgiler istiyorsa, (kimlik görseli, banka bilgileri, adres vs) kesinlikle vermeyin.

Tüm anlattıklarınız gizlilik içerisindedir. Her koçun ahlaki değerleri vardır. Asla herhangi biriyle yasal bir zorunluluk olmadıkça paylaşmazlar.